Gia đình giáo dục- Cuốn sách còn nguyên giá trị thực tiễn sau gần một thế kỷ

Ẩn bản mới của cuốn sách mới phát hành được thực hiện dựa theo bản in “Gia đình giáo dục” của Nhà xuất bản Đời Mới năm 1951. Ngoài một số chỉnh sửa về cách viết nhằm thống nhất với quy tắc chính tả hiện nay kèm với các chú thích cần thiết, mọi điểm khác đều giữ nguyên.

Với luận điểm và cách hành văn sắc bén, trong cuốn sách này nhà báo Thái Phỉ chỉ rõ nhiều yếu điểm trong giáo dục gia đình của người Việt xưa mà liên hệ đến ngày nay vẫn chưa được khắc phục. Đồng thời những lời khuyên ông đưa ra còn nguyên giá trị áp dụng trong thực tiễn.

Mặc dù vậy, cuốn sách cũng bao gồm những quan điểm không còn phù hợp bởi những tân tiến của thời đại, như cách thưởng phạt trẻ bằng đòn roi. Tuy nhiên, đi vào những giá trị hiện thời để thấy rõ thực tế nhiều bất cập trong giáo dục gần một thế kỉ qua vẫn còn tồn tại trong xã hội Việt Nam; đồng thời cũng khẳng định, để phát triển giáo dục nói riêng và xã hội nói chung, một quá trình quan trọng và cần thực hiện đầu tiên đó là giáo dục gia đình.

Quan điểm về giáo dục gia đình còn nguyên giá trị

Trong cuốn sách “Gia đình giáo dục”, nhà giáo, nhà báo Thải Phỉ nhấn mạnh đến tầm quan trọng của nền giáo dục gia đình đối với sự trưởng thành cả về thể chất và trí tuệ của trẻ.

Dù được viết cách đây gần một thế kỷ, cuốn sách của nhà giáo, nhà báo Thái Phỉ - Nguyễn Đức Phong vẫn còn nguyên giá trị hiện thực.

Theo ông, “Gia đình thế nào và cha mẹ thế nào thì con cái học hành thế ấy”. Ông cũng chỉ rõ, nhiệm vụ thiết yếu của gia đình trong xã hội là việc giáo dục thanh niên. “Không một cơ quan xã hội nào tổ chức khôn khéo và đầy đủ đến đâu nữa, có thể thay thế gia đình trong cái việc tế vi và phiền phức ấy”. Bởi vậy, các bậc cha mẹ cần không ngừng tự học, tự nhận thức, trở thành tấm gương sáng cho con trong học tập, cuộc sống.

“Trong việc giáo dục thanh niên, có hai thầy giáo và hai học trò: Nói thế có nghĩa là các bậc cha mẹ vừa dạy con cái vừa học, mà con cái thì vừa là học trò vừa là thầy dạy của cha mẹ”. Đây là lời khuyên luôn còn giá trị dù xã phát triển đến cấp độ nào.

Tác giả Thái Phỉ cũng nhấn mạnh, nuôi dạy con là nuôi con trở thành những con người toàn diện, có sức sức khỏe, trí tuệ và thói quen sinh hoạt lành mạnh. Mà trước tiên, các cha mẹ phải chú ý tới việc chăm sóc sức khỏe cho con thông quan chuyện ăn, mặc, ngủ của chúng. Bởi theo ông, cơ thể người ta không khác gì ngân sách của một nước”. “Con trẻ không khác gì cái bánh đa nướng. Chỉ sơ ý một chút, cái bánh đa sẽ rơi xuống đất và vỡ tan tành. Nhưng nếu người ta biết chăm chút nó cho đúng phép, nghĩa là biết điều hòa sự ăn, học, tập và nghỉ của nó cho hợp lẽ tự nhiên, nhất là trong thời kỳ trưởng thành thì không những nó học hành được kết quả mà nó lại còn thừa khí lực để hoạt động sau này, lúc nó bước vào cuộc đời gió bụi”.

Theo ông, việc nghỉ hè như thế nào cũng rất quan trọng đối với sự phát triển của con. Kỳ nghỉ hè là thời gian để học sinh sống hoàn toàn cho thể chất. Vì vậy, “cha mẹ bắt con cái đi học trong vụ nghỉ hè là một việc trái với sinh lý, nếu không là một tội ác”.

Những quan điểm tức thời trên về việc giáo dục từ ăn uống, ngủ nghỉ đến học tập của nhà giáo, nhà báo Thái Phỉ ngày nay vẫn còn là vấn đề nhiều cha mẹ phải loay hoay sắp xếp.

Đọc sách là một cách học, quan điểm chưa bao giờ cũ

Từ hơn nửa thế kỷ trước, tác giả Thái Phỉ đã chú đến văn hóa đọc và việc rèn luyện thói quen cũng như phương pháp đọc sách cho con. Quan sát xã hội hiện nay dễ thấy, văn hóa đọc vẫn chưa được phổ biến rộng rãi và nhiều cha mẹ, giáo viên chưa thấy được tầm quan trọng của việc đọc sách đối với sự phát triển của trẻ.

Theo ông, đọc sách là một cách học. Tuy nhiên, việc quan trọng trước tiên là phải lựa chọn sách. Theo ông, chọn sách phải dựa trên hai phương diện là hình thức và tinh thần. Hình thức là “chọn những thứ sách báo in bằng chữ lớn để trẻ đọc khỏi mỏi mắt và khỏi bị kích thích ở bộ thần kinh”. Tinh thần là sách phải phù hợp với độ tuổi, “hai loại sách đáng cấm ngặt là những sách báo trinh thám và khiêu dâm”.

Đặc biệt, trong cuốn sách này, ông chỉ rõ ý nghĩa của việc đọc sách đối với học sinh và đưa ra gợi ý các phương pháp đọc cụ thể. Theo ông, “muốn đọc sách cho được lợi, phải đọc thong thả và ngẫm nghĩ. Đọc xong, phải làm một bài toát yếu kể tóm tắt câu chuyện và nói về cái chủ ý của tác giả. Nếu có thể thì phụ thêm những ý kiến của mình về cái phương pháp kết cấu của tác giả, về hành động của những nhân vật chính trong truyện. Cách ấy giúp cho học sinh tập luyện dần dần cái óc phê bình là một đức tính rất cần trong sự học”. Đây là phương pháp đọc cũng là phương pháp học vẫn còn nguyên giá trị áp dụng với ngày nay.

Bên cạnh đó, tác giả Thái Phỉ còn chỉ rõ tác hại của việc xem vô tuyến truyền thanh (tivi ngày nay), xem chiếu bóng (phim rạp ngày nay). Bởi đây là “lối tiêu khiển thụ động vì không phải suy nghĩ”, “nếu không làm mệt trí óc của trẻ thì lại làm cùn ý chí của chúng”.

Cuộc đời bí ấn của nhà giáo, nhà báo Thái Phỉ - Nguyễn Đức Phong

Dưới đây là trích dẫn sơ lược những điểm quan trọng trong cuộc đời nhà giáo, nhà báo Thài Phỉ - Nguyễn Đức Phong; từ tài liệu được tin trong cuốn sách “Gia đình giáo dục”.

Thái Phỉ tên thật là Nguyễn Đức Phong, sinh ngày 3/12/1903 tại Long Mỹ, phủ Thái Ninh, tỉnh Thái Bình. Ông là một trong nhiều nhà tri thức có tên tuổi tại đất Hà thành thời kỳ trước năm 1945. Từ 1921 đến 1934, ông dạy học tiểu học ở nhiều nơi như Hà Nội, Bắc Giang, Lạng Sơn, Móng Cái… Ông tham gia tổ chức Hướng đạo sinh. Ông là chủ nhiệm cùng một lúc hai tờ báo – báo Cậu ấm cô chiêu và báo Tin Văn, tòa soạn đặt tại 82, phố Hàng Bông – Hà Nội.

Báo Cậu ấm cô chiêu là tờ báo giáo dục thanh niên nhi đồng Việt Nam phát hành số 1 vào ngày 21/2/1935. Tờ báo có nhiều nhà văn, nhà báo, họa sĩ, nghệ sĩ cộng tác thân thiết và nhiệt tình. Tờ báo hoạt động với mục tiêu tuyên truyền sâu rộng tinh thần yêu nước thương nòi trong các thế hệ thiếu niên nhi đồng và mong muốn thế hệ này được giáo dục toàn diện về mọi mặt, dự bị cho xã hội Việt Nam những thanh niên khỏe mạnh về thể chất và tinh thần, tạo lập tính tự lập tự cường, đủ sức vùng vẫy mai sau. Tuy nhiên, sau đó, bằng nhiều thủ đoạn, chính quyền thực dân Pháp đã buộc hai tờ báo phải đình bản. Ông Phong lấy bút danh Thái Phỉ là để tỏ ý, bản thân luôn thấy nhục nhã trước cảnh nước mất nhà tan.

Năm 1941, ông viết cuốn “Một nền giáo dục Việt Nam mới”. Cuốn sách là những tâm sự với các thế hệ đang bị ru ngủ bởi các thủ đoạn của chính quyền thực dân Pháp, thế hệ không có lí tưởng, không có mục đích sống, cần có một sự đổi mới triệt để nhằm thức tỉnh họ. Cuốn sách gây ra một tiếng vang trong xã hội đương thời đi kèm với một phản ứng khó chịu từ phía nhà cầm quyền. Năm 1942, ông Phong bị bắt sau một buổi diễn thuyết chống Pháp.

Tháng 3/1945 ông được ra tù. Đến giữa tháng 7/1945, ông Phong từ biệt gia đình đi phát chẩn nhưng không nói là phát chẩn ở những đâu. Ba tháng sau ông Phong nhắn tin qua thư tay, không qua đường dây thép: “Nhà đừng lo, tôi vẫn bình yên”. Trên phong bì thấy có địa chỉ nơi gửi: Hoa Lư – Ninh Bình… Đó là tin tức cuối cùng về ông Thái Phỉ – Nguyễn Đức Phong. Từ đó, ông được coi như mất tích, đến nay đã 55 năm.

Ehomebooks.